Indachtig

Hoogwaardigheidsbekleders – en Rutte mag het over zijn “baan” hebben, hij is een van hen – moeten in allerlei omstandigheden wat formeel-plechtig spreken, net alsof het van papier gebeurt ook als het uit het hoofd is. De persconferentie van 3 juli 2015 stond in het teken van de vervolging van de daders van het neerhalen van de MH17. Er is een concept-rapport van de Onderzoeksraad, was dat niet rondgestuurd? Rutte bladerend in zijn papieren: “Ik zal het u precies uitleggen, ik heb het ook even laten opschrijven zodat ik het u precies goed vertel, want die vraag hadden we natuurlijk verwacht. Het onderzoek gebeurt conform de regels van het VN-burgerluchtvaartorganisatiesysteem. (…) Het behoeft natuurlijk geen betoog dat ook dit onderzoek volgens die regels is uitgevoerd.” Zó zei de premier het en smeedde de uitdrukking het behoeft geen betoog plus het is natuurlijk zo samen tot de contaminatie “het behoeft natuurlijk geen betoog”. Behoeft, zei de minister-president, een tikkeltje formeler dan het gewonere hoeft. Als een spreker het iets officiëler zegt dan normaal, ontstaat er snel iets waar een corrector bij een opstel een opmerking bij aanbrengt, het als een fout rekent. Dat “veronderstel ik nu voor bekend”, zei Rutte op de persconferentie van 16 september 2011: iets voor bekend houden en bekend veronderstellen zijn hier waarschijnlijk ineen gevlochten.

De PC van 14 maart 2014. Het is vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen en Rutte wordt naar de verwachte uitkomst gevraagd. Hij hoopt “dat die opkomst echt hoger zal zijn dan de peilingen nu doen vermoeden”. Zó staat het in de letterlijke tekst die de RVD publiceerde, maar ik hoorde de minister-president zeggen: “hoger dan de peilingen doen bevroeden”. De redactionele aanpassing achteraf is een begrijpelijke: je kunt iets vermoeden, je kunt iets bevroeden maar in tegenstelling tot doen vermoeden is “doen bevroeden” geen gangbaar Nederlands.

Waarschijnlijk strijkt de RVD mondelinge plooien een enkele keer glad in de geschreven weergave. Neem de vraag op de PC van 12 februari 2016 naar de samenwerking binnen het kabinet. Rutte gaat in z’n antwoord terug in de tijd en zegt over de VVD en PvdA: zij “hebben zichzelf verplicht gevoeld met de verkiezingsuitslag indachtig” de grote opgaven van het land het hoofd te bieden. In de Mediatekst van de RVD is indachtig gecorrigeerd tot in gedachten en zo is de hoorbare contaminatie niet meer leesbaar.

INDACHTIG –> IN GEDACHTEN

Het is opletten voor wie de persconferenties bijwoont, getuige uitspraken als “we kunnen niet op onze handen rusten…” (19.08.2011) en “Ja daar stel ik wel grote vraagtekens bij” (15.06.2012)! Op je handen zitten of rusten op je lauweren zijn even idiomatische uitdrukkingen in het Nederlands (opgeteld op je handen rusten) als vragen stellen en vraagtekens plaatsen (samen vraagtekens stellen). Vergelijk “De afweging die het kabinet ten fundamentele maakt” (Alg. Pol. Besch. 2014): wellicht ten principale gemengd met fundamenteel. Of in de Algemene en Politieke Beschouwingen van 2015: “(…) heb ik geschetst dat het kabinet zeer goed notie neemt van de zorgen die in de Kamer leven” – waar nota nemen, notitie nemen in doorklinken.

Hoogwaardigheidsbekleders – en Rutte is een van hen – moeten in allerlei omstandigheden wat formeel-plechtig spreken, uit het hoofd maar alsof het van papier is: geen wonder dat daar wel eens uitgegleden wordt. Opvallend zijn die uitglijers overigens niet en rampzalig al evenmin, typerend wel. (Vergelijkbare voorbeelden staan in Volstrekt en Spectaculair.)