Neem deze kop in een internet-uitgave van NRC Handelsblad: “Veiligere kernenergie kan, maar komt het er ook?” Laten we een vraagteken zetten achter het woord veiligere: is driemaal dezelfde neutrale klinker niet wat veel? We zeggen iets als “veiluggurruh” en een trio stomme e’s vindt het Nederlands echt veel. Hetzelfde maar dan met een ander woordgebruik: drie opeenvolgende sjwa’s, daar zijn we niet zo op gesteld.
NRC Handelsblad 07.01.2018
Wat zegt de Taaldviesdienst van Onze Taal? Ze spreken erover in combinatie met een comparatief: “als er in zo’n verbogen vergrotende trap drie of meer onbeklemtoonde lettergrepen op elkaar volgen (zoals in ongebruikelijkere), mag de buigings-e ook vervallen: een ongebruikelijker procedure.
Sommige mensen vinden de vormen zonder buigings-e mooier, maar anderen vinden dat het weglaten van de e de woordgroep een (te) formeel karakter geeft. Daarom geven zij de voorkeur aan de vormen mét e. Het is dus vooral een kwestie van smaak, zoals de Algemene Nederlandse Spraakkunst ook aangeeft.”
De Taaladviesdienst beschouwt dus ook gevallen als betrouwbaarder(e) vanuit hetzelfde perspectief als veiliger(e) en gelijk hebben ze. Veiligere en betrouwbaardere horen op één lijn, we kunnen dus zowel van veiligere als veiliger kenenergie spreken, ook van betrouwbaardere en betrouwbaarder energie.
Ik vind de korte variant (veiliger, betrouwbaarder) lekkerder bekken, – misschien vind ik het wel plezierig zélfs al weet ik dat de regels daarmee wat moeilijker leerbaar worden. Denk aan het probleem om aan niet-Nederlandstaligen uit te moeten leggen wat wij op gevoel mooier of minder fraai vinden. (In de Engelse fonetiek heet dit verkorten van twee of meer zwakke klinkers achtereen Compression. Een woord als disastrous gaat in feite terug op zeg maar “disasteres”: disaster + ous.)
Komen die langere varianten in de Handelingen van 2017 (maart/december) voor? Jazeker, deze streepte ik aan:
aantrekkelijkere, afrekenbaardere, belangrijkere, betrouwbaardere, duidelijkere, eenvoudigere, eerlijkere, ernstigere, evenwichtigere, filosofischere, flexibelere, fortuinlijkere, gevaarlijkere, grootschaligere, gunstigere, heftigere, helderdere, kansrijkere, kleinschaligere, kleurrijkere, kwetsbaardere, laagdrempeligere, landschappelijkere, langdurigere, makkelijkere, milieuvriendelijkere, moeilijkere, onveiligere, overzichtelijkere, praktischere, prettigere, rampzaligere, rechtvaardigere, ronkendere, rustigere, schadelijkere, stelligere, stevigere, veiligere, vervelendere, vervuilendere, voorzichtigere, vrolijkere, zuinigere, zuiverdere.
Telkens wordt zo’n woord dus gevolgd door een zelfstandig naamwoord (belangrijkere partijen, een belangrijkere rol e.d.). Zien we de kortere vorm belangrijker ook optreden in diezelfde positie? Ja, viermaal:
- Zouden we niet moeten proberen om weer tot een houderij te komen waarin dierenwelzijn een belangrijker plaats krijgt? (staatssecretaris Van Dam)
- dus dat je het het onttrekken aan het toezicht een belangrijker punt vindt dan het feit dat dat dingetje kapot is (staatssecretaris Dijkhoff)
- Ik verwacht dat het een veel belangrijker onderwerp zal worden, ook op de cao-tafels. (staatssecretaris Van Rijn)
- Geleidelijk nam, onder de druk van oorlogen tussen rivaliserende steden, de organisatie van de polis een steeds belangrijker plaats in. (Van Rooijen 50PLUS)
Maar op enkele van die plaatsen kán belangrijkere niet opereren omdat het zelfstandig naamwoord onzijdig is (het punt, het onderwerp) en dus vinden we maar tweemaal belangrijker waar belangrijkere ook had gekund. De kortere vorm vinden hedendaagse politici dus veel en veel onwenselijker varianten dan de langere… *) Het Nederlands is bezig, een grammaticale regel te verliezen. Of liever een uitzondering op de regels.
*) Tenzij de Dienst Verslag en Redactie op dit punt systematisch ingrijpt en sprekers (bijna) steeds naar eigen normen laat spreken: dat heb ik niet nagegaan.
In de leesbare beurt-column over de VVD op de website Parlement en Politiek door Bert van den Baak, schreef hij een paar dagen geleden in de aanlooptekst: “De VVD is tijdens haar 70-jarige bestaan een steeds dominanter rol gaan spelen in de Nederlandse politiek.” (26.01.2018) Een steeds dominanter rol lijkt bijna een reactie van verzet tegen die té lange vormen als in veiligere kernenergie.
Een dominanter rol lijkt me overigens een hypercorrecte variant van een dominantere rol.
