Onder de tweede betekenis (van in totaal zes stuks) geeft Van Dale als “uitdrukking” het volgende: een lastig verhaal en omschrijft dat met ‘een lastig voorval, een lastige situatie’. Eigenlijk vind ik alle betekenissen die het woordenboek bij verhaal-I onderscheidt kleine variaties op hetzelfde thema, alleen deze ene uitdrukking heeft een heel andere inhoud om niet te zeggen is een heel ander verhaal. Verhaal-II is de juridische variant zoals die gebruikt wordt in verhaal halen. Verhaal-I kan dus tegelijkertijd iets van zekere omvang en een geheel aangeven (zoals gewoon was in de vorm van een lezing, voordracht, verslag) maar het kan in gedachten ook vervangen worden door iets kleins. Dat maakt verhaal tot een zéer wendbare term in het hedendaagse Nederlands. Geen wonder dat het zo’n enorme vlucht heeft genomen, zoals blijkt als we nagaan hoe het in bijdragen in een Kamervergadering gebruikt wordt. Alleen al de frequentie laat dat zien. Tel gewoon “verhaal” in de Handelingen gedurende de maanden januari en februari in 1969 en vergelijk dat met dezelfde automatische zoek-opdracht een halve eeuw later, dus de maanden januari en februari van dit jaar. Daartussen zit een enorm onderscheid, laten we zeggen van een stuk of 10 in 1969 tegenover een stuk of 200 tegenwoordig.*)
In 1969 betrof het bijna steeds een (wat) groter geheel. Neem als voorbeelden deze drie stukjes tekst van toen:
• Dit hele verhaal wordt daarin uitvoerig besproken.
• Ik zou er een heel verhaal over kunnen vertellen, wat
• Als ik nu de draad van mijn verhaal weer opvat, dan
In enkele gevallen, zoals “De Minister heeft deze vragen toen beantwoord met het verhaal, dat het bedrijfsleven toch op tijd was geïnformeerd.” kunnen we het woord verhaal beperkter opvatten. Maar dat is in die tijd even uitzonderlijk als dat het tegenwoordig juist gewoon is om dat te doen. Neem bijvoorbeeld deze drie citaten:
• Ik heb hier het VVD-verhaal gehouden. (Dilan Yeşilgöz, VVD)
• Dan zijn we terug bij het verhaal van het CDA: we gaan nog eens een paar jaar onderzoek doen. (Hijink, SP)
• Dus wat is nu eigenlijk het ware verhaal van de VVD? (Vicky Maijer, PVV)
Hierbij betreft “verhaal” steeds de kern of een element uit een groter geheel en niet de totaliteit van de bijdrage. Standpunt is misschien een goede omschrijving.
Soms is “verhaal” zelfs geheel weglaatbaar zonder dat de uiting aan betekenis zou inboeten.
• Premier Rutte: De tragiek bij dit hele verhaal is dat… = De tragiek hierbij is dat…
• Roald van der Linde, VVD: Nee, het verhaal is natuurlijk als volgt = Nee, het is natuurlijk als volgt
• Klaas Dijkhoff, VVD: Het is dus een complexer verhaal dan alleen maar zeggen…. = Het is dus complexer dan alleen maar zeggen…
• Machiel de Graaf, PVV: want er zit altijd aan het eind van het verhaal nog een ambtenaar in de gemeente die… = want er zit altijd aan het eind nog een ambtenaar in de gemeente die…
• Minister de Jonge, Zorg: Midden-Limburg Oost, hetzelfde verhaal, wil het aantal gesloten plaatsingen van jongeren terugbrengen = Midden-Limburg Oost, hetzelfde, wil het aantal gesloten plaatsingen van jongeren terugbrengen
• Kathalijne Buitenweg, GroenLinks: Vrijdag klonk het verhaal al aanzienlijk anders. = Vrijdag klonk het al aanzienlijk anders.
Het duidelijkste geval waar de inklinking van de oorspronkelijke betekenis zichtbaar is, betreft de veelgebruikte combinatie “het eerlijke verhaal is ”. Dat is ook in de eerste maanden van 2019 over een breed spectrum door de politieke partijen gebruikt en het betekent niets anders dan wat weer te geven is als ‘hoe het (in mijn optiek) werkelijk zit, de waarheid (volgens mij)’.
Bijzonder in dit geheel van het woord verhaal is dat het niet alleen bewindslieden of debatdeelnemers zijn die zich er veel van bedienen. De voorzitter m/v zei in de afgelopen twee maanden dit:
• U wilde nog wat zeggen. Maak even uw verhaal af.
• Ik stel voor dat de minister weer met haar eigen verhaal verdergaat, zodat we dit interruptierondje nu hebben afgerond.
• Ik wil haar ook de gelegenheid geven om haar eigen verhaal te doen.
• U mag uw verhaal eerst afmaken.
• Ik zie u naar meneer Van Ojik kijken, maar ik wil toch dat u even verdergaat met uw verhaal.
• Ik stel dan voor dat de minister eerst zijn verhaal afmaakt.
• Ik zou dus een beroep op u, maar ook op de heer De Graaff en andere Kamerleden willen doen om toch bij het onderwerp te blijven van het verhaal van mevrouw Nijkerken-de Haan, of u het ermee eens bent of niet.
In de taal van de voorzitter m/v betekent verhaal altijd alleen maar ‘mondelinge bijdrage aan het debat, niet zijnde een interruptie’. Met uitzondering dan van die ene keer dat ze zei: “Ja, elk verhaal heeft meerdere kanten. Gaat u verder, minister.”
*) Dat is natuurlijk met veel meer woorden het geval, het observeren van toeneming of afname van het gebruik als we 50 jaar met elkaar vergelijken. Toevallig zie ik maatwerk een stuk of 50x voorkomen in jan/feb 2019 maar in heel 1969 slechts eenmaal, in november van dat jaar. Het woord komt enkele malen langs in Dat gezegd hebbend...
