De oude Kamer is bijna weg, hoe dialectisch spreken ze er? In het algemeen nauwelijks en ik denk beduidend minder dan pakweg een kwarteeuw geleden. Dat is een impressie: veel en veel minder regionaal gevarieerd dan pakweg een kwarteeuw geleden, maar ook lang niet zo sociaal gelaagd. Brune boonn zijn verdweenn én Wassenaer is minder te heure. Daar is iets anders voor in de plaats gekomen: leeftijdsgebonden Nederlands waar de naam van dr. Jan Stroop aan verbonden is. De Polderklinkers horen we niet alleen helder bij D66 (Jessica van Eijs), de partij waar het Nederlands in het algemeen het neutraalst is voor het oor. Attje Kuiken (PvdA) poldert wat, maar ook bijvoorbeeld Carla Dik-Faber (ChristenUnie). De laatste heeft (heel verrassend, net als haar fractiegenote Stieneke van der Graaf) een oo die bij het Poldernederlands past en die verkleurt naar au maar haar ei/ij is desondanks ABN gebleven; bij Wybren van Haga (Forum voor Democratie) neegt deze van de weeromstuit naar de “ee”.
Voor dat Poldernederlands gaan Kamerleden vast niet naar de logopedie, maar streektaal of accent zorgt geregeld voor schaamte en dat leidt soms wél tot die gang. Neem het PvdA-Kamerlid Tanja Jadnanansing dat in 2010 het advies kreeg om haar Surinaamse accent bij te vijlen, na haar maidenspeech in de Tweede Kamer. (Aldus Trouw op 01.09.1010.)
Ook anderen laten in interviews blijken dat taal geleerd wordt maar dat het bij streektaal ook wel eens gaat om af-leren. Als voorbeeld kan dienen wat Daphne Bunskoek in het Algemeen Dagblad van 07.03.2020 vertelt: “Mijn oma sprak nog het echte dialect. Mijn ouders probeerden in Almelo toch om de kinderen netjes op te voeden met het Nederlands. Dat lukte niet helemaal, het werd een soort plat, Nederlands met een sterk Twents accent. Ik was me er op het vwo al van bewust dat dat anders klonk dan bij sommige andere kinderen. Eenmaal op de theaterschool is het accent er wel uit geramd. Ik merk wel dat als ik een paar dagen in Almelo ben geweest, ik weer wat slordiger Nederland spreek.” We merken het, Herman Finkers had gelijk: “Een stoplicht springt op rood, een ander weer op groen. In Almelo is altijd wat te doen.”
Ook mensen die niet aanschuiven bij Jinek hebben die ervaring van Daphne Bunskoek, zoals iemand die aangehaald wordt in het Leidsch Dagblad van 26.09.2020: “Ik zat op het Bona. Als je daar plat Veens sprak, werd je daar op aangesproken en uitgelachen door leraren. Dat wil je natuurlijk niet.” Bona is het Bonaventura College, Veens is de taal van Roelofarendsveen.
Een stemsociologe (Pacelle van Goethem) beheerst beide varianten, vertelt ze in het Noord-Hollands Dagblad van 13.05.2020: “Zelf kom ik uit Twente”, vertelt de stemsociologe, ineens met een accent uit die streek. ,,Veel mensen die iemand met een Twents dialect hoort praten, hebben daar exact dezelfde associatie bij: betrouwbaar, rechtdoorzee, maar loopt een beetje achter.”
Er is ook de omgekeerde richting, van algemener Nederlands naar een regionale vorm. In Het Parool van 28.04.2020 wordt van Jules Deelder opgemerkt: “Later mocht hij zich graag voordoen als man van het volk, maar dat plat Rotterdamse accent dat zo ongeveer zijn handelsmerk was, had hij zichzelf aangeleerd, tot ver in de jaren zestig sprak hij keurig ABN.”
Daarmee zijn we weerom bij het begin: de oude Kamer is bijna weg, hoe dialectisch spraken ze? Dat komt, maar eerst even luisteren naar Westelijk Nederlands in de Handelingen, wat niet gelijk staat aan ABN.
