Niet bang zijn als regionale gebiedende wijs van Maarten Hijink (SP)

Je weet het niet, je weet het niet, maar waarom waarschuwde fractievoorzitter Mark Rutte (VVD) gisteren dat er heftige emoties los kunnen komen als straks de verslagen openbaar worden van de mensen die langs geweest zijn bij de verkenners Jorritsma en Ollongren? Hij wist het niet, er konden zomaar dingen in staan over mensen waar heftig op gereageerd wordt! Doe het niet, jonges doe het niet, waarschuwde Rutte. De burger-op-afstand vraagt zich af: wat doet men in Den Haag bij de eerste stappen van een verkenning voor een informatie, in vertrouwelijke sfeer mensen zwart maken?

Vandaag zijn er uren verloren gegaan met het wachten op stukken. Kost zoeken naar actuele stukken zoveel tijd? Moet er zó veel witgelakt worden?

Vandaag was ik een poosje bezig met het zoeken naar iets kleins in de grote e-ANS, de Elektronische Algemene Nederlandse Spraakkunst. Iets kleins, de woordsoort opzoeken van dat “doe het niet”. Wat staat er allemaal in de ANS over die imperatief?
Weinig, zie e-ANS 2·3·2·5 met als belangrijkste stukje informatie het volgende, inclusief drie voorbeelden:

De vormen van de imperatief zijn:

· de stam, bijv.:
(1) Werk eens door!
(2) Kom maar binnen.
(3) Wees maar niet bang.

Het laatste voorbeeld is een onregelmatig geval, wees gebruiken we immers bij het werkwoord zijn.

Vinden we over de gebiedende wijzen veel in Van Dale? Waarschijnlijk heb ik bij het werkwoord zijn onvoldoende goed gekeken -, ik zag het er namelijk niet en dat kan eenvoudigweg niet waar zijn.

Wees is niet de enige gebiedende wijs van dit werkwoord. In het coronadebat van 12 maart 2020 zei Maarten Hijink (SP): “We moeten niet naïef zijn en dit virus niet onderschatten. Stel nuchter vast wat nodig is en ben niet bang om verregaande, zelfs verdergaande stappen te zetten.”*)

Hijink, eind maart 2021 begonnen aan zijn tweede termijn in de Kamer, komt uit de boekenstad Bredevoort. Zijn zachte g maakt hem wat mij betreft nét tot een Brabander en dat is van belang bij de gebiedende wijs die hij in dat corona-debat gebruikte, ben niet bang. Dat is een Zuidelijke, Brabants-Limburgse imperatief, denk ik. Is dat zo? Laten we LexisNexis weer eens bekijken en nu voor die woorden van Hijink “en ben niet”, tenminste wanneer die een gebiedende wijs uitdrukken. Het gaat om de bronnen.

Het is niet veel vindbaar, maar vrijwel uitsluitend in het Zuiden:
• “College, haal nu eens echte vakkennis binnen en ben niet bang voor gezichtsverlies, daar komen jullie wel overheen.” (De Limburger 12.062017)
• “zet een malle pruik op, spreek wat idiote teksten uit en ben niet bang voor grove uitvergroting van een bestaand personage.” (De Limburger 28.12.2016)
• “”Neem het heft in eigen hand”, klonk het waarschuwend van ondernemerskant. “En ben niet bang te worden opgeslokt door de grote broer.”” (Eindhovens Dagblad 25 november 2016 )
• “richt je op een duidelijke doelgroep en ben niet bang voor nieuwe ontwikkelingen.” (Limburgs Dagblad 24 maart 2015)
• “”Niet te gehaast”, waarschuwt de fysiotherapeut zijn pupil. “Zorg voor controle. En ben niet bang. Dat maakt de kans op vallen kleiner.”” (De Gelderlander 29 maart 2007)
• “Met ruim 800.000 euro waren zij in 2004 de kleinste winnaar van de ZomerKanjer. “Geniet en ben niet bang dat anderen over je praten”, zo zegt de familie.” (Brabants Dagblad 30 december 2005)
• “”Wees jezelf en ben niet bang om te stotteren! Dat hoort eenmaal bij je en gaat waarschijnlijk nooit weg.” (BN/DeStem 11 januari 2003)

Het is (vrijwel allemaal) Brabant en Limburg wat de klok slaat. Kortom, als het ANP op 16 maart 2008 deze tip noteert uit de mond van Lee Towers uit Rotterdam in de richting van nieuw talent: “Wees een pionier en ben niet bang om risico’s te nemen”, dan weten we bijna zeker dat dit aan de pen van de verslaggever te danken is geweest.

En als het Dagblad van het Noorden een reeks van jaren een Horoscoop afdrukt met bij herhaling adviezen als ben niet bang de plank mis te slaan, ben niet bang voor kritiek, ben niet bang om op je bek te gaan – dan weten we: die horoscoop is getrokken onder de grote rivieren.

*) Zoek het citaat van Maarten Hijink niet na in de Handelingen: de stenograaf heeft het regionale Nederlands ben niet bang gewijzigd in het eveneens onregelmatige wees niet bang van benoorden de rivieren.

P.S. De fractievoorzitster van de SP (uit Oss) in het coronadebat van 28.10.2020 volgens de Handelingen: “Dus wees dan gewoon eerlijk.” In werkelijkheid zei ook zij toen ben dan gewoon eerlijk.

Aanvulling 06.04.2022: Door een toeval zie ik de tekst van het kinderliedje dat minister Grapperhaus weer bekender maakte (Grapperhaus en kinderliedje, zowel het een als de ander kan onderwerp zijn). Ik begrijp daaruit dat er een gebiedende wijs in staat, maar ook dat ik het als kind altijd verkeerd gezongen heb als “k ben niet bang voor de wilde dieren” – niet-passend in de tekst maar wie maalt daar in de kindersfeer om?

Ben ‘wees’ niet bang…