Bruut en brutaal liggen vlak bijelkaar in het Nederlands, althans soms:
Bruut is ‘gewelddadig’ volgens Van Dale met als voorbeeld met bruut geweld dat ook onder brutaal vermeld staat: met brutaal geweld.
Maar anders dan bruut heeft brutaal ook iets olijks als het bijvoorbeeld betrekking heeft op kinderen (een paar brutale kijkers, Van Dale). Dat is nog meer het geval in het voorbeeld brutaal als een mus ‘heel brutaal’ maar ja, mússen.
Die woorden bruut en brutaal hebben wij uit het Frans, ook het Duits heeft ze eraan ontleend en het Duitse brutal ligt echt niet ver van ons brutaal. Maar toen Duitsland laatst op het WK-voetbal speelde tegen Frankrijk, 15.06.2021, noteerde ik uit de mond van een Duitse commentator dit soort zinnen:
• brutal schwer zu verteidigen
• brutal gute Positionspieler
Dat is een dubbel bijzonder gebruik voor ons, Nederlandse oren: brutal als bijwoord van graad (het versterkte schwer ‘moeilijk’ en gut ‘goed’) én het kan dus ook heel positief gebruikt worden, een film kan bijvoorbeeld brutal-elegant heten. Na de wedstrijd beoordeelde een journalist het optreden van Toni Kroos brutal einsatzfreudig (hij was zeer actief), trainer Löw sprak van ein brutal intensives Spiel, het was hard werken.
Misschien is het gebruik van dit brutal vooral in teksten van Duitse sporters of journalisten te vinden. Dat geldt zeker voor dit toch wat gemarkeerde gebruik van brutaal in deze Nederlandse zinnen:
• Als jonge kopman van de Belkin-ploeg heeft hij die Dauphiné brutaal Chris Froome en Alberto Contador bergop aangevallen en hij had zo graag op het podium willen staan. (over Wilco Kelderman)
• Oekraïne nam brutaal de leiding in Antalya. (als underdog in een boogschiet-interland)
• In de vierde ronde nam de 19-jarige Italiaan Lorenzo Mussetti brutaal een voorsprong van 2-0 in sets. (tegen Djokovic, de nummer 1 op de werelranglijst)
Hier zien we de mussen, wat zijn dat nu helemaal voor vogeltjes, in de vorm van jonge, onervaren en nog niet doorgebroken sporters: als die aanvankelijk iets lijken te gaan presteren tegen een sterke tegenstander, dan zijn ze brutaal in de ogen van de verslaggevers. Het is wel scorebordjournalistiek, want als eerder in een verslag dat woord brutaal in die betekenis staat, kan de lezer al weten dat de orde verderop in de wedstrijd wordt hersteld.
Wie in de gelegenheid is, kijk straks via een Duitse zender naar de wedstrijd tussen Duitsland en Portugal. Bundestrainer Jogi Löw zet zijn mannen vandaag op scherp: “Portugal hat brutale Qualität, als Mannschaft und individuell”, maar de Duitse aanvaller Thiemo Werner straalt zelfvertrouwen uit (hij hoorde bij de winnaars van de Champions League van Chelsea): “Wir haben im Offensivbereich ein brutales Überangebot an Spielern.”
Warten wir es ab.
P.S. Het Duits heeft een soort overtreffende trap in brutalst-möglich iets als ‘maximaal’. In 2016 kon een krant schrijven: “Bei den Demokraten gewann Hillary Clinton mit 83 Prozent brutalst-möglich in Mississippi.”
Aanvulling 23.06.2021: Joshua Kimmich na afloop van de 2-2 tegen Hongarije die Duitsland nog juist in de volgende ronde bracht op het ZDF: “Wir haben uns brutal schwer getan.” Duitsland heeft het zichzelf ontzettend moeilijk gemaakt.
