De aanduidingen in de richting van de Kamerleden varieerden dus in de loop van de tijd. Iedereen die minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) wel eens een langer debat heeft horen doen, die kan opgevallen zijn dat deze bewindsman soms het woord Lid gebruikte. Voorbeeld: “Het lid Van den Berge suggereerde dat we die regelgeving al hebben, maar die hebben we nog niet.” Iedere geslachtsaanduiding ontbreekt bij het woord lid en dat is logisch, want lid is een neutrale aanduiding, een draad-woord in de Handelingen. Draad?
De draad kan in de loop der jaren veranderen, het zijn in feite vooral formele opmerkingen die door de voorzitter (zouden kunnen) zijn gemaakt. In 2021 kwamen er dit soort voorbeelden met lid voor in de ongecorrigeerde Handelingen:
• Het lid Arib legt ten overstaan van de vergadering de bij wet voorgeschreven verklaring en belofte af.
• Deze motie is voorgesteld door het lid Wilders.
• Vragen van het lid Van Kent aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over de TONK-steun.
• De heer Omtzigt (Lid Omtzigt): (…) [als spreker-aanduiding, vergelijk de andere positie van de eenmanscollega Fractie-Den Haan, S.R.)]
• Voorzitter: Op verzoek van de fractie van de ChristenUnie benoem ik in de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport het lid Segers tot plaatsvervangend lid in plaats van het lid Ceder.
De aanduidingen afgevaardigde en geachte afgevaardigde zijn dus in de loop der jaren in frequentie afgenomen en qua vorm soms gewijzigd. (Van 1950-1999 komen die woorden enkele honderden malen per miljoen woorden in de Handelingen voor, tegenwoordig minder dan 10.) Een paar steekproefjes, voorzien van de aantekening dat nader en preciezer onderzoek n.m.m. wenselijk is:
• 1915 de geachte afgevaardigde wordt vooral door kabinetsleden en de voorzitter gezegd, minder, maar ook vrij geregeld door Kamerleden. Een alleszins gewone aanduiding is volgens de verslagen: de (geachte) afgevaardigde al dan niet met de toevoeging uit + district.
• 1925 de geachte afgevaardigde wordt nu niet meer van diens kiesdistrict voorzien, de meerderheid van deze manier van zeggen komt voor rekening van het kabinet. De gebruikelijke aanduiding is nu: de geachte afgevaardigde + geslachtsaanduiding c.a. (c.a.: bij vrouwelijke leden de huwelijkse staat dus of mevrouw of mejuffrouw)
• 1955 de geachte afgevaardigde wordt toenemend ook gezegd door Kamerleden
• 1985 de geachte afgevaardigde is nu in overgrote meerderheid te zien in bijdragen van het kabinet. Vanaf het midden van de jaren ‘70 meer en meer zonder geslachtsaanduiding c.a. In de laatste jaren is de aanduiding de heer of mevrouw ná de geachte afgevaardigde geheel afwezig in de Handelingen. De laatste die “de geachte afgevaardigde mevrouw” genoemd werd, was in 2013 Madeleine van Toorenburg (CDA). Minister Plasterk en zij waren het bepaald niet eens over een motie (over Snowden) en het ministeriële advies was daarom ‘ontraden’. Van Toorenburg was, excuus: léék nijdig, vond dat het kabinet “de kop in het zand stak”. De minister afsluitend: “Ik voel mij niet geroepen om hierop te reageren. Ik laat dit graag aan de geachte afgevaardigde mevrouw Van Toorenburg.”
Zó geacht was de geachte afgevaardigde waarschijnlijk niet als het kon lijken.
• Momenteel. De (geachte) afgevaardigde van + politieke partij is incidenteel wel eerder vindbaar, maar breekt rond het midden van de jaren ‘90 echt door. Het gaat tegenwoordig om “de geachte afgevaardigde Van Haga” en “de geachte afgevaardigde Van der Plas” en de net zo aangeduide vertegenwoordigers “van de VVD”, “van Volt” e.d. De politieke afzender kwam, het geslacht verdween maar de betekenis tendeert naar ‘u kunt me wat’.
Vanaf morgen een weekje met wintersport, het kan nog net voordat het nieuwe kabinet en de Kamer elkaar ontmoeten.
